Het omgaan met (potentieel) geneesmiddelenmisbruik en verslaving is een van de meest genoemde ethische dilemma’s door openbaar apothekers. Patiënten bij wie (het vermoeden van) geneesmiddelenmisbruik of geneesmiddelenverslaving bestond, verzochten de apotheker te snel om een herhaling van deze geneesmiddelen. Het betrof hier meestal opioïden of benzodiazepinen. Apothekers worstelen met het mogelijk in stand houden van verslavingsgedrag aan de ene kant en de wens om het vertrouwen van de patiënt te behouden en zijn pijn of angst te verlichten.

Auteurs hebben naar wetenschappelijke bronnen gezocht of huisartsen (potentieel) misbruik van en verslaving aan geneesmiddelen als veelvoorkomend ethisch dilemma ervaren. Ze hebben geen (Nederlandse) bron kunnen vinden die dit heeft onderzocht. In de praktijk hebben echter ook huisartsen en POH’s-GGZ te maken met geneesmiddelenverslaving. Ongetwijfeld leidt dit ook bij hen tot morele dilemma’s.

Ook in Nederland werden opioïden tot 2019 steeds meer voorgeschreven. Het overheidsbeleid stuurt sindsdien aan op een bewuster voorschrijven van opioïden, bijvoorbeeld door het oprichten van de 'Taakgroep Gepast Gebruik van Opioïden'. In Nederland stierven in 2017 220 personen aan een overdosis van legaal voorgeschreven opioïden.

Voorgaande illustreert dat elke arts en apotheker zich bewust moet zijn van zijn verantwoordelijkheid bij het voorschrijven of uitgeven van psychoactieve geneesmiddelen die verslaving kunnen veroorzaken. Zij vervullen een belangrijke rol in het voorkómen van schade door voorgeschreven geneesmiddelen. De POH-GGZ krijgt in de dagelijkse praktijk ook te maken met patiënten die deze middelen gebruiken. Reden om goed op de hoogte te zijn van risicofactoren voor het ontwikkelen van een verslaving. Het is belangrijk dat de POH-GGZ een verslaving kan herkennen, of het nu om een alcohol-, heroïne- of een geneesmiddelenverslaving gaat. Op die manier kan de POH-GGZ patiënt de juiste begeleiding bieden.

Deze nascholing gaat in op verslaving, hoe je deze kunt herkennen en hoe je als POH-GGZ op dit terrein kunt samenwerken en handelen. In het eerste deel (BLOK A) ligt de focus op verslaving in de breedste zin van het woord, in het tweede deel (BLOK B) gaan we dieper in op de verslaving aan geneesmiddelen, met name de opioïden en de benzodiazepines.

Doelstellingen van dit nascholingsprogramma

Na afloop van deze nascholing:

• ken je de betekenis van lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid;
• weet je wat een verslaving is en hoelang het kan duren voordat iemand een verslaving heeft;
• weet je welke verslaving het meest voorkomt in Nederland en ken je de omvang ervan;
• weet je hoe een verslaving ontstaat en welke risicofactoren een rol spelen;
• ken je de DSM-5-definitie stoornis in het gebruik van middelen en weet je wat ermee bedoeld wordt;
• weet je met welke klachten patiënten met een verslaving zich kunnen presenteren;
• ken je de maatschappelijke en sociale problemen die voortkomen uit verslaving;
• weet je wat geneesmiddelenverslaving is en welke geneesmiddelen het meest frequent tot verslaving leiden;
• weet je wat het belang van de samenwerking van huisarts, apotheker en POH-GGZ is en welke afspraken je kunt maken om geneesmiddelenverslaving te voorkomen;
• begrijp je het verschil tussen chronisch gebruik van geneesmiddelen en verslaving;
• weet je hoe je het gesprek kunt aangaan met een collega, wanneer je middelenmisbruik vermoedt;
• kun je met je patiënt het gesprek aangaan over misbruik en/of verslaving en weet je welke behandelinterventies er zijn.