‘Ernstige psychische aandoeningen’ (epa) is een verzamelnaam voor de chronisch verlopende psychische ziekten zoals psychotische stoornissen, ernstige stemmingsstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en/of verslavingen.

In de huisartsenpraktijk betreft dit meestal een overzichtelijke kleine groep patiënten, waarmee alle disciplines te maken krijgen. De huisarts, de doktersassistent, de praktijkondersteuner somatiek (poh-s) en de praktijkondersteuner ggz (poh-ggz) dragen gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor de eerstelijnszorg voor deze specifieke groep patiënten. Zij dienen actief rekening te houden met hun bijzondere kwetsbaarheden. Patiënten met een epa zijn crisisgevoelig en hebben vaak beperkingen op het gebied van sociaal en maatschappelijk functioneren. Daarnaast hebben ze meer gezondheidsproblemen en doen daardoor vaker een beroep op de huisartsenpraktijk.

Voor de huisarts en dus ook voor de praktijkondersteuners betekent dit extra oplettendheid op meerdere fronten. Zowel het verbeteren of behouden van de lichamelijke gezondheid als het versterken van de mentale veerkracht en het behouden van de psychische balans vragen extra inzet van de poh-ggz. In blok a wordt hierop dieper ingegaan.

In Nederland heeft de overheid een sturende en controlerende rol ten aanzien van de gezondheidszorg. In verband met de alsmaar stijgende kosten heeft de overheid in 2014 een aantal veranderingen doorgevoerd. Patiënten worden veel vaker ambulant behandeld en epa-patiënten die stabiel zijn, worden terugverwezen naar de eerste lijn. Hierdoor doen patiënten met epa vaker een beroep op de huisarts en praktijkondersteuner ggz. De logistiek en daarbij behorende financiering van structurele zorgprogramma’s voor patiënten met epa is landelijk nog in ontwikkeling. Naast deze beleidsmatige ontwikkelingen is er meer wetenschappelijke kennis over herstelgerichte zorg. En last but not least, is de patiënt zelf, als ervaringsdeskundige, een belangrijke schakel geworden in het proces naar meer regie over de verschillende domeinen van zijn leven. Voor de praktijkondersteuners is het belangrijk de generieke interventies te beheersen waarmee ze patiënten kunnen leren meer grip op hun leven te krijgen en minder crisisgevoelig te zijn. In blok B wordt dit beschreven.

Na afloop van deze nascholing:

• weet je wat de kenmerken en de kwetsbaarheden van patiënten met EPA zijn.
• kun je de signalen van ontregeling herkennen en interventies toepassen om de psychische balans te herstellen en de weerbaarheid te vergroten.
• weet je hoe je samen met de patiënt een signaleringsplan kunt opstellen.
• weet je wanneer je de zorg moet opschalen naar een hoger echelon.
• kun je de patiënt informeren over je rol en samen inventariseren welke zorgbehoefte de patiënt heeft.
• kun je de doelen van jouw begeleiding afspreken en de resultaten hiervan evalueren.
• let je op de context van de patiënt en betrek je de naastbetrokkene(n) bij het begeleidingsplan.
• houd je rekening met de minderjarige kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP), in het bijzonder als de opvoedingsvaardigheden tekort dreigen te schieten.
• heb je kennis van de gezondheidsrisico’s van patiënten met EPA.
• kun je een leefstijlanamnese afnemen.
• weet je iets van de werking en de bijwerkingen van de meest gebruikte groepen geneesmiddelen.